احمدبن محمد اردبیلی – مقدس اردبیلی
احمدبن محمد اردبیلی – مقدس اردبیلی
مرجعیت مقدس اردبیلی ۹۹۳(هجری قمری)
احمدبن محمد اردبیلی مشهور به مقدس اردبیلی از فقها و مراجع بزرگ شیعیان در اواخر قرن دهم هجری قمری است. ایشان در شهر اردبیل متولد شد و از مفاخر آذربایجان. است او برای تحصیلات عالی فقه به نجف اشرف مهاجرت و از محضر شاگردان شهید ثانی در نجف استفاده کرد و به مقام مرجعیت شیعه رسید. او بعد از شهادت شهید ثانی در سال ۹۶۶ هجری قمری به مدت ۲۷ سال مرجع شیعیان جهان در عصر غیبت مقارن با حکومت صفویه بود. او به قدری در احتیاطات فقهی مراقب بود و آنچنان با قداست تمام به فرامین الهی حتی احتیاطات آنها اهتمام داشت که به مقدس اردبیلی شهرت یافت و این صفت علی‌الاطلاق بر این مرجع شیعی انصراف یافت. حکایت‌های بی‌شماری از کرامت‌های ایشان حتی در تشرف به محضر امام زمان (عج) نقل شده است.
مقدس اردبیلی و دولت صفوی
مقدس اردبیلی معاصر با چهارشاه صفوی بود(( ۱- تهماسب صفوی متوفی ۹۸۴ ۲- اسماعیل دوم صفوی متوفی – ۹۸۵ ۳- محمد خدابنده متوفی۹۸۹ ۴- عباس اول ۱۰۳۸ اوج مرجعیت مقدس اردبیلی مقارن با سلطنت شاه‌عباس صفوی (۹۸۹-۱۰۳۸) بود)) ولی مقدس اردبیلی همانند شهید ثانی هرگز به دربار صفویه نیامد.گرچه صفویان به سال ۱۰۰۶ هجری قمری مطابق با ۹۷۶ شمسی و ۱۵۹۷ میلادی پایتخت را از قزوین به اصفهان انتقال دادند و این مهم در عصر شاه‌عباس صورت پذیرفت ولی قبل از آن مراجع شیعیان علیرغم رنج‌ها و سختی‌هایی که از سوی دولت ترکان عثمانی به نام مذهب علیه شیعیان در عراق و لبنان روا داشته می‌شد به سوی دولت صفویان نیامدند و در لبنان و عراق باقی ماندند.عباس صفوی بسیار مایل بود که به لحاظ قرابت نژاد آذری اردبیلی، مقدس اردبیلی را به ایران به دربار صفوی در قزوین بکشاند ولی مقدس اردبیلی هیچ توجهی به تقاضاهای مکرر شاهان صفوی به ویژه عباس صفوی نداشت.مردم ایران از ظلم قزلباش صفوی به مرجعیت تشیع پناه می‌بردند و از آنها شفاعت استمداد می‌کردند و نامه‌ای به همین مضمون از مقدس اردبیلی به عباس صفوی در صفحات تاریخ ایران ثبت است که مشحون از ظرائف و نکات سیاسی و اجتماعی است. مقدس اردبیلی خطاب به عباس صفوی درباره مظلومی نوشت:(بانی ملک عاریت بداند اگرچه این مرد اول ظالم بود، اکنون مظلوم می‌نماید چنانچه از تقصیر او بگذری شاید حق سبحانه از پاره‌ای از تقصیرات تو بگذرد.)بنده شاه ولایت، اردبیلی شاه‌عباس صفوی در جواب مقدس اردبیلی می‌نویسد: (به عرض می‌رساند عباس خدماتی را که فرموده بودید به جان منت داشت به تقدیم رسانید امید که این محب را از دعای خیر فراموش ننماید.)کلب آستان علی، عباس شرب خمر نیروهای قزلباش صفوی و فساد دربار و جنایت و سفاکی عباس صفوی حتی نسبت به اطرافیانش و کشتن دو پسرش بر کسی پوشیده نیست. او به کوچک‌ترین احتمالی برای کسب قدرت، نزدیکانش را می‌کشت ولی برای مشروعیت ظاهری حکومتش به اسم تشیع در مقابل حکومت عثمانی می‌خواست مرجعیت شیعه را به خدمت داشته باشد .
آثار علمی و ارتحال مقدس اردبیلی
مقدس اردبیلی در فقه ،کتاب مجمع‌الفائده و البرهان را در شرح ارشاد الاذهان علامه حلی طی ۱۴ جلد به رشته تحریر درآورد و در قرآن، کتاب ارزشمند زبده‌البیان فی آیات احکام القرآن را تالیف کرد. او تحقیق و پژوهش در سایر رشته‌ها مانند تاریخ و کلام دارد و کتاب حدیقه الشیعه را در تاریخ پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت و کتاب‌های شرح الهیات تجرید قوشچی و اصول دین و اثبات واجب تعالی و اثبات امامت را در رشته کلام به حوزه‌های علمیه تقدیم کرد.او بعد از سال‌ها تدریس و تالیف و تربیت شاگردانی چون صاحب معالم فرزند شهید ثانی در نجف اشرف به سال ۹۹۳ هجری قمری دیده از جهان فرو بست و در جوار قبر شاه ولایت سرور متقیان و عارفان و عابدان جهان علی(ع) در ایوان طلا دفن شد. او آخرین مرجع تقلید شیعیان جهان در پایان هزاره اول هجری قمری در عصر غیبت کبری است