بهمن میرزا پسر چهارم عباس میرزا نائب السلطنه پسر فتحعلیشاه و برادر اعیانی محمد شاه قاجاراست که در سال ۱۲۲۵ ه.ق. زاده شد. وی از فضلای شاهزادگان قاجار ، مردی فضل پرور ، کتاب دوست ، هنرخواه ، مربی علم و ادب که گویند صاحب کتابخانه معتبری بوده و بسیاری از کتب نفسیه فارسی به نام او تالیف شده و یا به تشویق او به چاپ رسیده است همچنین او مولف تذکره الشعرائی است به نام تذکره محمد شاهی که آن را بنام برادر خود محمد شاه در سال ۱۲۴۹ ه.ق. به انجام رسانده است.

بهمن میرزا در سال ۱۲۵۰ ه.ق. حاکم اردبیل بود. محمد میرزا پس از شاه شدن او را به افوج بهادران از اردبیل خواسته و با خود به تهران بردو پس از ورود به تهران او را در ۱۹ شعبان ۱۲۵۰ ه.ق. حاکم تهران کردو در سال ۱۲۵۱ ه.ق. بحکومت بروجرد و سیلاخور منصوب شد. بهمن میرزا در سال ۱۲۵۵ ه.ق. پس از فوت قهرمان میرزا پسر هشتم عباس میرزا و برادر اعیانی خودکه والی آذربایجان بود از طرف محمد شاه بجای او به تبریز فرستاده شد و تا سال ۱۲۶۳ ه.ق. والی آذربایجان بود. در این اوان بنا به گفته مورخی :« چون آفتاب عمر برادر را در سنین اخیر سلطنتش که همه روزه بواسطه مرض نقرس اشتداد می یافت بشرف افول دید و ناصرالدین میرزا ولیعهد را که در صغرسن بود لایق تصدی سلطنت ندانسته نقشه سلطنت برای خویش کشید و گروهی از رجال دولت رانیز بخود متوجه ساخت» .

بهمن میرزا که بعلت سوء سیاست حاج میرزا آقاسی صدراعظم، با الله یار خان آصف الدوله و پسرش محمد حسنخان سالار که خراسان را در دست داشتند بر ضد آقاسی محرمانه متحد شد. به این معنی که آصف الدوله بواسطه فرستادن رسل و رسائل با بهمن میرزا خواهر زاده خود ارتباط پیدا کرد و او را حاضر کردکه پس از تسخیر تهران بوسیله حسنخان سالار و سپاه خراسان سریع از تبریز آمده و در زمان حیات یا ممات برادر بر تخت سلطنت جلوس کند.

بهمن میرزا هم به پیشنهادهای آصف الدوله خالوی خود روی موافقت نشان داد و مادر بهمن میرزا نیز نظرات برادر خود را تایید کرد. حاجی میرزا آقاسی در سال ۱۲۶۳ ه.ق. چون از این مواضعه اطلاع یافت خسرو خان گرجی را مامور دستگیری رضا قلی خان والی کردستان کرد خسرو خان هم او را دستگیر و به تهران روانه نمود پس از این عمل بهمن میرزا مسبوق شد که خسرو خان بقصد گرفتاری او از کردستان به آذربایجان خواهد آمد این بود که از ترس گرفتاری مخفیانه خود را به تهران رساندو از محمد شاه امان گرفت اما زیاد از تامین گرفت خود اطمینان پیدا نکرد زیرا حاج میرزا آقاسی درصدد توقیف کردن او بود و چون زیاد واهمه داشت از این جهت در همین سال بسفارت روس در پامنار رفت در آنجا پناهنده گردید پس از پناهندگی وزیر مختار روس میان او و شاه واسطه شده قرار شد که شاهزاده بامنشیان ونوکران و عائله خود در تحت حفاظت و مراقبت قزاقان و سپاهیان روسی از راه گیلان بقفقازیه برود پس از عزیمت از ایران سه سال در تفلیس مقیم بود.

در سال ۱۲۶۶ ه.ق. بنا بصلاحدید دولت روس ویا خودش شهر شوشی حاکم نشین قراباغ را برای اقامت دائمی خویش برگزید و تا آخر عمر خود (۱۳۰۱ ه.ق) با دم و دستگاه خویش در آنجا با تابعیت دولت روس زندگانی می کرد و حقوقی هم از دولت روسیه می گرفت و اولاد و اخلاقش نیز در شمار سپاهیان روسیه منظم و موظف گشتند پس از این مقدمات و اتمام کار بهمن میرزا دولت ناصرالدین میرزا ولیعهد (ناصر الدین شاه بعدی) را بحکمرانی آذربایجان بوزارت و پیشکاری میرزا فضل الله نصیر الملک علی آبادی و میرزا جعفر خان مشیر الدوله را به نظم مهار امور دول خارجه (کارگذاری) با جمعی از اعاظم واعیان مامور و بدانصوب عزیمت نمودند.

بنا بگفته کنت دو گوبینوروسها در زمان سلطنت محمد شاه و نیز هنگام پادشاهی ناصرالدینشاه ومخصوصاً پس از در گذشت دو ولیعهدش (محمود میرزا و معین الدین میرزا) کوششی برای نیابت سلطنت و ولیعهدی بهمن میرزا بعمل آوردند ولی نتیجه ای برای آنان حاصل نگردید.کنت دو گو بینو وزیر مختار فرانسه در تهران در این باب و همچنین علاقه مفرطی که دولت روسیه نسبت به بهمن میرزا نشان میدهد ودر مجلد ۲۸ اسناد مربوط به ایران گزارشش مضبوط است در نامه مورخ ۱۴ شوال ۱۲۷۳ ه.ق. برابر با ۷ ژوئن ۱۸۵۷ م. می نویسد:«در ملاقاتیکه دیروز با صدراعظم کردم هیچکس حتی میرزا عباس خان محرم خاص او هم که معاون وزارتخانه است حضورنداشت.

صدر اعظم پس از شرح مبسوطی مبنی بر صمیمیت و محبوبیت به من و یگانگی و دوستی من نسبت به خود بالاخره گفت مصلحت و مهم ایران ایجاب می کند که شاه تعیین ولیعهد قانونی را به تاخیر نیندازد زیرا شارژه دافر (کاردار) روسیه بدفعات شاه را ملاقات کرده ودر مورد این مساله مهم با شاه صحبت نموده و از جانب دولت متبوع خود اصرار و سفارش کرده است که لااقل بهمن میرزا بسمت نیابت سلطنت انتخاب شود.

شاهزاده بهمن میرزا برادر پادشاه مرحوم محمد شاه است و چندی هم حکمران آذربایجان بوده و پس از مرگ محمد شاه هنگامیکه هنوز شاه کنونی بر تخت سلطنت مستقر نشده بود سفارت روسیه تلاش بسیار می کرد او را به تاج و تخت سلطنت برساند اما اقدامات و توطئه آنها پیش از آنکه به نتیجه برسد کشف شد و بهمن میرزا ناچار به روسیه پناهنده گشت و او حالا با مستمری سالانه صد هزار فرانک (۱۲۰۰۰۰ ریال) که امپراطور روسیه به او می دهد در انجا بسر می برد»

در این جا که کنت دو گوبینو می گوید (پس از مرگ محمد شاه… الخ) بکلی اشتباه کرده زیرا توطئه و عملیات بهمن میرزا و اقدامات روسها برای او بطوریکه در ترجمه احوال وی در بالا شرح داده شد پیش از مرگ محمد شاه صورت گرفته بوده است نه پس از مرگ او در سالهائیکه بهمن میرزا والی آذربایجان بود از کارهای برجسته وی این بود که از دو نفر از فضلای عهد خود تقاضا کرد که الف لیله و لیله عربی را از نثر و نظم بفارسی ترجمه کنند و یکی از انها ملا عبداللطیف طسوجی بود که متن نثر الف لیله و لیله عربی را به نثر عالی فصلح فارسی در آورد و نفر دویم میرزا محمد علیخان سروش اصفهانی بودکه ترجمه شعرهای عربی الف لیله و لیله (هزار و یکشب) را به شعر فارسی باو محول گردید و از او عهده این کار در نهایت خوبی که بهتر از آن نمی شود بر آمد با این معنی که بجای اشعار عربی الف لیله و لیله بعضی جاها بر حسب مناسب سیاق عبارات اشعار مشهور اساتید شعرای فارسی را درج گردانید و بعضی جاهای دیگر اشعار عربی کتاب مزبور را خود و بشعر فصلح ملیح بلیغ فارسی ترجمه نمود وبدین طریق این ترجمه فارسی الف لیله و لیله که بدست است یک مخزن الاشعار بسیار نفیسی از بهترین و فصح ترین و شیرین ترین اشعار فارسی شده است و اشعار این الف لیله و لیله فارسی بمراتب عدیده از اصل اشعار عربی کتاب مزبور که اغلب اشعار سخیف عامیانه است عالی تر و فصیح تر و بلیغ تر است.

بهمن میرزا در سال ۱۳۰۱ ه.ق. در سن ۷۶ سالگی در شهر شیشه حاکم نشین قره باغ در گذشت.