خط و خونه
خط و خونه
نام بازی: خط و خونه (اِکر دوکِر)
نام محلی: جیزیق
در اینجا به بررسی و چگونگی اجراء و شرایط بازیهایی که به خط و خونه یا اِکر دوکِر معروف هستند می رسیم ولی به علت گستردگی و کثرت این بازی ها که در این مقوله نمی گنجد ، فقط چند نمونه از ساده ترین آنها را که اجرای آنها برای کودکان عملی است می آوریم ، شاید که رضایت مربیان محترم و کودکان گرامی فراهم گردد. لازم به ذکر است که این بازی ها از جمله بازی هایی است که در ایام گذشته ، در سراسر گیتی ، بزرگسالان را نیز به خود مشغول کرده بود.
اهداف کلی: افزایش و فدرت استقامت پاها ، هماهنگی چشم ها و دست ها ، آموزش رعایت نوبت
اهداف جزئی: پایداری در مقابل مشکلات و آموزش رعایت نوبت
تعداد بازیکن: حداقل ۲ نفر ، گروهی نیز اجرا می شود.
سن بازیکنان: محدودیتی ندارد
ابزار لازم: یک قطعه سفال یا کاشی ۸ × ۸ سانتی متر و گچ
محوطه بازی: زمین صاف و مسطح ، حداقل به ابعاد ۵ × ۴ متر
شرح بازی:
برای سهولت در امر آموزش بازی ابتدا مقررات و شرایط آن را برای مربیان و کودکان بازگو می کنیم ( اشتباه در هر یک ، موجب سوختن است. ) :
۱- کاشی و یا پای بازیکن هرگز نباید روی خطوط قرار گیرد.
۲- در هر خانه ، حداکثر تا ۳ بار لی لی کردن مجاز است.
۳- اگر بازیکن در هدف گیری و انداختن قطعه کاشی (یا سفال) به خانه ای که مورد نظر است اشتباه کند.
۴- قطعه کاشی یا سفال بازی برای رسیدن به خانه ها از روی خط ها سُر می خورد و می توان آن را از روی خانه ای نیز سُر داد.
۵- بازیکنی می تواند خانه ها را پی در پی کند که اشتباه نکرده باشد.
۱- خط و خونه ی ساده که در زبان محلی به ( اَیاق جیزیقی ) مشهور است. روی زمین صاف و مسطحی ، مطابق شکل ، رسم می کنیم.
به قید قرعه ، ترتیب بازی نفرات ، مشخص و نفر اول برای شروع بازی ، روبروی خانه ی شماره ۱ می ایستد و قطعه سفال را به طرف داخل خانه ی شماره ۱ پرت می کند و لی لی کنان آن را با ضربات پای زمینی از خانه های ۲ و ۳ و۴ و ۵ می گذراند و در خانه ی ۵ کمی استراحت کرده و بازی را ادامه می دهد و از خانه ی ۸ ، به بیرون می زند.
اگر موفق بود این بار در خانه ی ۲ می اندازد و … بازی را برای ۸ خانه تکرار می کند. سپس پشت به خانه ها ایستاده و می گوید : خونه یا بیرون ( اِو یا اِشیک ) و کاشی را از بالای سرش به پشت رها می سازد، هرجا که افتاد ، خانه ی اوست و با علامت × و نوشتن نامش آن را تصاحب می کند که در دورهای بعدی بازی می تواند در آن استراحت کند و در مقابل ، سایر بازیکنان با مشکل مواجه خواهند شد و بایستی آن خانه را پَرِش کنند و پای در آن ننهند ، مگر اینکه صاحب خانه باریکه ای از خانه را برای عبور در اختیارشان بگذارد که به اصطلاح محلی ( پیشیک یُولی ) گفته می شود.
در خاتمه ، هر که خانه ی بسیار دارد ، برنده ی بازی است.
۲- خط و خونه ی ارمنی ( ارمنی جیزیقی ) :
ابتدا روی زمین صاف و مسطحی خانه هایی را مطابق شکل ( برای ۲ نفر ) رسم می کنیم (۷ خانه برای ۲ نفر ، ۸ خانه برای ۳ نفر ، ۹ خانه برای ۴ نفر )
بازیکن اول سفال را به خانه ۱ پرتاب و خود از روی آن پریده و با یک پا در خانه ۲ و بعد ۳ قرار می گیرد و با دو پا در خانه های ۳ ، ۴ و یک پایی در خانه ی ۵ و سپس با یک پرش دوپایی در خانه های ۶ و ۷ و یک حرکت دورانی ۱۸۰ درجه ، به طوری که پای راست در خانه ی ۷ و پای چپ در خانه ی ۶ قرار بگیرد زده و مسیر را بر می گردد و سفال را وقتی به خانه ی شماره ی ۲ می رسد از خانه ی شماره ۱ برداشته و از همانجا با یک پا بیرون می پرد…
و وقتی نوبت به خانه ی ۲ می رسد همان کار را تکرار می کند این بار وقتی در خانه ی شماره ی ۳ است ، سفال را از خانه ی شماره ۲ برمی دارد و از خانه ی ۳ به خانه ی ۱ می پرد و از آنجا بیرون ؛ وقتی بازی با ۷ خانه انجام گرفت ، هدف پرتاب کاشی ، حوالی و خارج جهنم است که نباید بیشتر از ۳ پا باشد و چنانچه اگر در داخل جهنم قرار بگیرد بازیکن در هر مقطعی که باشد سوخته و بایستی از اول شروع کند و وقتی به خانه های ۶ و ۷ برسد جفت پا بیرون بپرد و کاشی یا سفال را برداشته و به همان روال برگردد.
سفال روی سر و نگاه سربالا ، خانه ها را طی می کند و اگر موفق شد ، مرحله ی بعدی را که به نام آلیس خسته مشهور است ، بدین ترتیب که آن را روی پای راست گذاشته و با چشمان بسته و با تمرکز حواس و تجسم فاصله ها ابعاد ، روی پاشنه راه می رود و با هر قدم می گوید : آلیس! و اگر خطایی نداشته باشد همبازیش می گوید : آلیس. و اگر خطا کرد ، اعلام می کند.
پس از آن نوبت خانه گرفتن است و … برنده ی بازی معلوم .
۳- خط و خونه ی خانه چین (خبله چین):
ابتدا جدول بازی مطابق شکل رسم می گردد.
را مانند خط و خونه ی ساده انجام می دهد و وقتی ۶ خانه را با توفیق همراه بود باز لی لی کنان از خانه ی ۱ به گوشه ی خارجی خانه ی شماره ی ۳ می رود و رو به خانه ی ۶ قرار می گیرد سفال را به طرف آن رها می کند، از خانه های ۴ و ۵ گذشته و بدون توقف در خانه ۶، کاشی یا سفال موجود در آن را با پا به بیرون هدایت می کند.
سپس با چشمهای بسته و پاهای بسته و پاهای باز در مقابل خانه های ۱ و ۶ می ایستد و ردیفها را یکی یکی تا آخرین آنها یعنی ردیف ۳ و ۴ با پریدن طی می کند. بعد ۱۸۰ درجه برگشته و باز می گردد و بقیه بازی، مانند بازی خط و خونه ی ارمنی است.
باز، برنده کسی است که خانه های زیادی داشته باشد.
نکات: از این سری بازیها، تعدادی را نام می بریم؛ نردبانی، چینی، فرنگی، یونانی، حلزونی، از زمین به آسمان، تفنگی، دسته جمعی، میزی، تولاما و غیره
نتیجه بازی: انعکاس از نتایج این بازی در اهداف آمده و به وضوح مشخص است هر که چابک و چالاک بوده و از تعادل ایستایی بدن خود بروی یک پا برخوردار باشد، موفق تر خواهد بود و مضاف بر آنها، کودک چون ضررهای ناشی از خطاها و خلاف ها را لمس می کند در زندگی اجتماعی خود، سعی در تقلیل خطاها خواهد داشت و گذشتن از موانع و مهار خطرات زندگی را به خوبی یاد خواهد گرفت و درک خواهد کرد که هر قدر امکانات بیشتری داشته باشد، رفاه و آسودگی خیال بالاتری خواهد داشت.