روش کار چینی بند زنی

روش کار چینی بند زنی

منبع :کتاب هنرهای سنتی فراموش شده اردبیل (خانم سولماز مردانه)

شیوه و روش کار چینی بند زنی

روش کلی بندزنی به این ترتیب است که دو قطعه جدا شده چینی شکسته کنار هم قرار داده می شود استاد کار روی زمین می نشیند و یک پای خود را رروی پای دیگر می اندازد و به کمک انگشتان  پا و کف پا قطعه شکسته را کنار هم نگه    می دارد و اجازه نمی دهد تا این قطعات از جای اصلی تکان بخورد. در این هنگام به کمک ابزار مخصوص (که قبلا توضیح داده شده) در دو طرف محل شکستگی سوراخی ایجاد می کند، سپس مفقول آماده جهت این کار را در یک سمت وارد سوراخ می کند سپس سمت دیگر مفتول را به شکل “ب” وارونه درست شده وارد سوراخ دیگر میکند. این عمل تقریباً مشابه کاری است که با ابزار میخکوبی یا میخ زنی نجاری انجام می شود و در واقع فرم دستی آن می باشد.

بعد از اتمام این عمل، ماده‌ای به نام زامیشگه (که از ترکیب آهک و سفیده تخم مرغ درست می کنند) را به محل کوک یا بند می مالند تا بند را درجای خود ثابت و محکم کند، برخلاف تصور از این ماده جهت چسباندن دو قسمت جدا شده استفاده  نمی شود و مورد مصرف دیگر آن این است که در محل بند، مفتول را در داخل سوراخ‌ها محکم می کنند تا اگر احتمالاً قسمتی از سوراخ‌های ایجاد شده پر نشده‌اند پر شود.

با این کار بندها و یا مفتول‌ها به هنگام شستشو جا به جا نمی شوند. بسیاری از ظروف مانند بشقاب، نعلبکی و کاسه از پشت بندزده می شوند و تعداد بند ایجاد شده، بسته به بزرگی و کوچکی ظروف و همچنین نوع شکستگی آنها دارد و قطر آنها به ظرافت چینی یا شیشه متغیر و متفاوت می شود.

مثلاً برای نعلبکی که دو تیکه شده، سه بند در نظر گرفته می شود و برای بشقاب پیش دستی چهار بند، برای کاسه شش الی هفت بند و برای قوری نصف  شده هشت بند لازم است که دو تا در زیر قوری و سه تا در یک سمت و سه تا در سمت دیگر ایجاد می شود. در حدود سالهای ۱۳۲۰ هر عدد کوک با بند یک قران هزینه داشته، بنابراین ارزش شئ شکسته در مقابل تعداد بندها و دستمزد آن سنجیده می شده و اگر از لحاظ اقتصادی به صرفه مشتری می بود این کار انجام می شد و گرنه ظرف یا شئ چینی باید دور انداخته و یا به صاحبش عودت داده می شد.

در موارد نادری که قسمتی از چینی شکسته گم می شد، از قطعات چینی های شکسته موجود، تکه‌ای را انتخاب می کردند و به اندازه قطعه گم شده اطراف آن را به وسیله انبردستی ، به آرامی و آهستگی می چیدند تا نهایتاً به اندازه مورد نظر در بیاید، اگر این قطعه گم شده کوچک بود، بعد از اتمام کار دو طرف قسمت خالی مانده را با زامیشگه پر می کردند و این خمیر پس از خشک شده جای قطعه گم شده را پر می کرد.

در میان تمام ظروف چینی تعمیر قوری روش خاصی دارد که آنرا (بند کش) و در اصلاح ترکی (قورشاخ) می گویند، در زیر به توضیح این روش می پردازیم

بند کشی و بند زنی قوری چینی

بند کشی و بند زنی قوری چینی

در صورت شکستن هر قسمت از قوری، ابتدا قطعات به وسیله خمیر تهیه شده از آهک و سفیده تخم مرغ در کنار هم  بطور موقت چسبانده می شود و در مواقعی که لازم باشد بند زنی هم انجام میگیرد، ولی روش اصلی در این میان بندکشی می باشد، به این ترتیب که مفتولی را بریده در قسمت فوقانی روی بدنه قوری می نشانند که یک سر این مفتول آزاد است و سر دیگر به صورت حلقه‌ای است به منظور اندازه زدن، انتهای آزاد انرا از داخل حلقه رد میکنند و اضافه آنرا چیده و به هم بند می کنند.

به همین ترتیب یک حلقه مفتولی هم برای قسمت تحتانی قوری در نظر می گیرند. سپس نوارهای فلزی، از جنس برنج و به پهنای نیم الی یک سانتی متر بریده می شود. هر چه پهنای این نوارها کم باشد بهتر است و باعث میشود قطعات سفت تر در کنار هم قرار بگیرد و هم قوری زیبایی و نقش خود را حفظ کند.

نوارهای برنجی را یکی، یکی در مفتول بالایی قوری بند کرده، سر آنرا به طرف بدنه قوری خم و بند می کنند، سپس نوارهای را محکم به پایین کشیده و بعد از رد کردن از حلقه پایینی، انتهای نوار برنجی را به طرف بیرون خم کرده و سفت می کنند.معمولا در هر سمت قوری چهاربند کشیده می شود

اطراف مفتول‌ها و نوارهای برنجی را با زامیشگه پر می کنند و کار پایان می باید، ولی چنانچه قطعه جدا شده دسته قوری باشد بعد از بندکشی به روش ذکر شده، سه نوار برنجی دیگر لازم است که یکی از این نوارها از قسمت بیرونی دسته از بالا به پایین کشیده می شود و دو نوار دیگر یکی از قسمت داخلی فوقانی دسته  و از روی دسته به طرفین کشیده می شود

به این ترتیب با سفت شدن و محکم  کردن بندها قطعات کنار هم قرار میگیرد و قوری دوباره قابل استفاده می شود.

در صورت شکستن آبریز یا دهانه قوری باز روش بالایی انجام می شود ولی در صورتی که لبه‌ی آبریز شکسته باشد در فرم قطعه شکسته شده، قطعه‌ای را از ورق برنج درست کرده و به دهانه آن وصل می کنند.