شهرستان شهر خلخال
شهرستان خلخال
شهر خلخال در ۴۸ درجه و ۳۱ دقیقه طول جغرافیایی و ۳۷ درجه و ۳۷ دقیقه عرض جغرافیایی و ارتفاع ۳۱ متر از سطح دریا واقع شده است. خلخال در جنوب شرقی استان اردبیل واقع شده است و رودهای هروآباد و آپارچایدر آن جریان دارند. خلخال منطقه ای کوهستانی با آب و هوای معتدل و نسبتا سرد میباشد. کوهستان جنگلی و بلند طالش در خاور خلخال از شمال به جنوب در حکم سدی میان دریای خزر و استان گیلان و آذربایجان شرقی است که باران خزری در دامنه شرقی آن ریزش کرده و جنگل های طالش را بوجود آورده است .
در شهرستان خلخال هم چون سایرشهرستان های استان اردبیل هنرهای دستی از رواج و قدمت زیادی برخوردار است که بیشتر این صنایع توسط دستان هنرمند زنان و دختران محلی انجام می گیرد. مردم شهرستان خلخال به مهمان نوازی شهره اند. مردم آن دلیر و شجاع بوده و دارای مذهب شیعه و دین اسلام هستند .
برابر با سرشماری سال ۱۳۷۵ شهرستان خلخال ۱۳۷۹۹۲ نفر جمعیت داشت. شغل اصلی مردم این منطقه کشاورزی، دامداری و پرورش زنبورعسل است .
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی :
برخی از نویسندگان نام خلخال را با نام شهر قدیم خلخال واقع در ناحیه اوتی در ماورای قفقاز که درمنابع ارمنی میان قرن دوم و پنجم میلادی به عنوان اقامتگاه زمستانی شاهان ارمنستان و سپس آلبانی ( آران ) آمده است مرتبط می دانند، ناحیه اوتی بر ساحل راست رود کورادر حدود گنجه و شمکور کنونی واقع بوده است. مرکز ناحیه ای که بعدها به نام خلخال معروف شد در سابق فیروز آباد بود و چون ویران شد خلخال به جای آن بر پاشد .
خلخال از شهرهای قدیمی و تاریخی آذربایجان است. در کتاب های جغرافیایی وتاریخی سده های دوم و سوم هجری، مورخان و جغرافی دانان از جمله در کتاب« حدودالعالم من المشرق الی مغرب » درباره خلخال چنین نوشته اند:« خلخال از شهرهای کوچک واز توابع آذربایجان بوده، محصول عمده آن گندم و جو بوده است و پلاس و گلیم و لباس پشمی و کرکی در آن بافند….» در معجم البلدان که اواخر سده ششم هجری نوشته شده آمدهاست:« خلخال شهری است در مشرق آذربایجان و نزدیک گیلان و مزارع و آبادی آن بیشتر در وسط کوه های بلند قرار دارد از آن جا تا شهر قزوین هفت روز و تا اردبیل دو روزراه است و در این ولایت قلاعی بلند قرار دارد که مردمان آن هنگام حمله مغول به آنجاعزیمت نموده اند» در«نزهه القلوب» که حمدلله مستوفی در اوایل سده هشتم هجری نوشته،درباره این شهر چنین آمده است:« خلخال شهر وسط بوده و اکنون دیهی است کما بیش صد موضع و به چهار ناحیه تقسیم می شود: خانندبیل، سنجبد، انجیل آباد و هشتچین .
شهر خلخال
مشخصات اقیلمی:
در شهرستان خلخال گویشهای متعددی وجود دارد از آن جمله می توان به گوبشهای ذیل اشاره نمود
.
گویش ترکی آذری و فارسی در خود شهر و اکثر روستای خلخال
گویش کردی در بخش مرکزی در دهستان لنبر و روستاهای اطراف
گویش تاتی که یکی از گویشهای منحصر به فرد می باشد در بخش شاهرود خلخال رواج دارد
. مسیرهای دسترسی و ارتباطی این شهرستان بادیگر مناطق عبارت اند از :
– شهر خلخال در مسیر راه اردبیل – اسالم، در ۱۱۰کیلومتری شهر اردبیل و ۶۷ کیلومتری اسالم واقع است راهی فرعی به سوی مغرب تا میانه به طول ۱۳۰ کیلومتر
·راهی به سوی جنوب به طول ۳۵ کیلومتر تا هشتجین
از میان هنرهای دستی معروف این شهرستان می توان به تهیه شال،جاجیم‌های ابریشمی و پشمی، گلیم بافی، پلاس، لباس های پشمی و کرکی و بافت مسند اشاره نمود. متاسفانه بعد از متروک شدن نوغان داری(پرورش کرم ابریشم) بافت جاجیم‌های ابریشمی نیز متروک شد و حالا درهر کجا جاجیم‌های خلخال پیدا شود باید آن را جزو اشیای عتیقه محسوب نمود. شال پشمی خلخال که قسمت عمده آن در بخش شاهرود تهیه می شود از صادرات مهم خلخال بوده که آن هم فعلا کاهش یافته است. بافت گلیم و مسند نیز در خلخال رواجدارد. در این منطقه گاه مسندهای بسیار نفیس دیده می شود که هنرمندان خلخالی آن رابه صورت برجسته می بافند .
شغل اصلی ساکنین منطقه را کشاورزی، دام داری، پرورش زنبور عسل و صنایع وابسته به آن تشکیل می دهد. از این رو صادرات این شهرستان را سیب، گلابی، گردو و فرآورده های دامی، انواع دام، قالی و گلیم تشکیل می دهند. مهمترین گردنه خلخال به نام گردنه ازناو مشهور است که در مسیر جاده ارتباطی خلخال بهشپر و اسالم واقع شده و از داخل جنگل های طالش به جاده رشت به آستارا متصل می شود. چشمه آب گرم معدنی خلخال در ۲۲ کیلومتری شمال باختری هروآباد و به فاصله ۹۶کیلومتری میانه از زمین خارج می شود. جنگل های متراکمی نیز درمحدوده شهرستان خلخال وجود دارد که از امکانات بسیار مساعد در زمینه جذب جهانگردبرخوردارند
صنایع و معادن:
مهم ترین صنایع شهرستان خلخال راصنایع دستی تشکیل می دهند. شهرستان خلخال یکی از مراکز مهم صنایع دستی استان اردبیل و نیز کل کشور محسوب می شود. انواع جاجیم، گلیم، اشیای منبت کاری شده و صنایع چوبیاز عمده ترین صنایع دستی این شهرستان است. جاجیم بافی در اکثر روستاهای ایران به‌ویژه اغلب روستاهای آذربایجان مرسوم است و در هر منطقه دارای ویژگی های خاص میباشد در شهرستان خلخال جاجیم دارای ویژگی های خاص می باشد. در گذشته جاجیم مناسب ترین چیزی بود که مردم منطقه روی کرسی می انداختند که در این میان جاجیم چیچکلمهCHICHAKLAMEH با ترکیبی از رنگ های متنوع و نقوش لوزی داخل الوان راهراه آن در ده و شهر از همه مشهور بود با متروک شدن کرسی زغالی بافت و مصرف جاجیم در شهرها و حتی در شهرستان های دور و نزدیک نیز به فراموشی می رفت ولی روستاییان طبق عادت قدیمی مناسب ترین روانداز کرسی زمستانی را رها نساخته اند
کشاورزی ودامداری :
به طورکلی خلخال از مناطق کشاورزی،باغ داری و دام پروری استان اردبیل است و محصولات عمده اش گندم، جو و حبوبات، برنج،گردو، سیب، گلابی، انگور و پنبه است. خلخال به لحاظ داشتن مراتع نسبتا خوب ازدامداری پیشرفته ای برخوردار است و انواع فرآورده های شیری از قبیل: خامه، ماست،کره و پنیر و… هم چنین پشم، پوست و عسل از عمده ترین تولیدات دامی این منطقه به شمار می آیند
محصولات کشاورزی و دامی : سیب، گردو، گلابی، گیلاس، آلبالو، سنجد و زردآلو
سوغاتیهای محلی : گردو، سیب، عسل و فرآورده های لبنی
محله‌های قدیمی شهر
قاضیلر
آشاقی‌کوچه
یوخاری‌کوچه
قلعه‌باشی
روشن‌محله
بازار
حمزه آباد
پوچ دیبی
خرابه حصار
ائیشنه کوچه
چول دره
مکانهای مذهبی
امامزاده سید دانیال
امامزادگان روستاهای آلهاشمین
امامزاده قاضیلر
امامزاده زنجیرلی(زنجیرلی امامزادا)
امامزاده روستای کالار
مقبره سید محمد آقا
منابع
اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: مؤسسه گیتاشناسی ۱۳۸۳ خ.
من عاشششششششششششششششششق خلللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللللخالم…………………………………………………………….
ممنون