صنایع دستی
صنایع دستی استان اردبیل
ورنی بافی:
ورنی گلیمی است فرش نما که بدون نقشه و به شکل ذهنی توسط زنان و دختران مناطق عشایر و روستایی استان اردبیل تولید میگردد. مواد اولیه‌ای که جهت تولید ورنی بکار رگرفته میشود عبارتست از پود که از پشم و تار پود نازک که غالباً از نخ پنبه‌ای تهیه میشود. در گذشته با توجه به معیشت مستقر در دشت مغان و سایر نقاط عشایرنشین پس از چیدن پشم از دامها و فصول مناسب آنها را با دوکهای نخ ریسی سنتی ریسیده و پس از ان شستشو می دادند و سپس به روش بسیار ابتدایی با رنگهای شیمیایی پست در خود منطقه رنگرزی می نمودند عموماً این نوع رنگرزی از جنبه کیفی لطمه بزرگی به بازار و بازاریابی این کالای هنری سنتی وارد میکرد. از سال ۱۳۶۱ سازمان صنایع دستی ایران در قالب طرحهای ترویجی و آموزشی نسبت به تهیه و توزیع مواد اولیه مرغوب اقدام نموده و تحولی در ارتقاء کیفی تولید ورنی بین عشایر و روستائیان منطقه بوجود آورده است.
مناطق مهم ورنی بافی استان بشرح ذیل میباشد.
۱- قشلاقهای حسین حاجیلو، گبلو، ایمان قویسی، جلیلو، بران علیاوسفلی، گوزلی از توابع اصلاندوز، قره قباغ ، پلنگر
۲- محمدتقی کندی ، قره آقاج ، تولاچی، زیوه از توابع تازه کند انگوت شهرستان گرمی
۳- روستاهای کوجنوق، ساریخانلو، صاحب دیوان ، پریخان، از توابع شهرستان مشکین
۴- مناطق شهری مانند اصلاندوز و مشکین شهر
۵- مناطق حاشیه‌ای و مهاجرنشین اطراف شهرستان اردبیل
نقوشی که بر روی ورنی ها نقش می بندد نشانگر محیط زیست انعکاس آن در اذهان زنان و دختران ورنی باف است و نمودار ذهنی توانایی و استعدادهای بالقوه فکری آنان میباشد. بیشتر نقوش از اشکال حیوانات ووحوش منطقه تاثیر پذیرفته و نقش عمده حیوانات عبارتست از گوزن ، آهو، سگ گله، بوقلمون، مرغ و خروس ، گربه، مار، عقاب، گوسفند، ببر، شتر،شیر، روباه، شغال، طاووس، و پرندگان محلی رنگهای الهام گرفته از طبیعت محیط بوده و با توجه به اینکه اکثر ورنی‌ها در قشلاق بافته میشود دختران و زنان با استفاده از رنگهای تند و ملایم و با نقش گلهای کوچک و زیبا در بافت ورنی گویی خاطره ییلاق را در وجود زنده کرده و جسم و خشک و بی جان قشلاق را جان بخشیده و بهاری نو در گلستان کوچک کومه خود پدید می آورند عمل تولید صرفاً خانگی بوده و ابزار ان از قبیل دار، دفتین بوده و غالباً در همان اتاقی که خانوارعشایری ، روستایی سکونت دارد تولید صورت می‌پذیرد ساعات کار توسط زنان و دختران به هیچ عنوان تابع شرایط منظم و ترتیب خاصی نیست زیرا تنها در زمانهای فراغت از امور جاری خانه مشغله‌های دیگر تولید انجام میگیرد. محققین براین عقیده‌اند که ورنی (سوماک)از منطقه قره باغ در یکصد سال اخیر در اثر روابط فرهنگی ایل و ترددهای عشیره‌ای به این منطقه از ایران آورده شده است البته این نظر مورد شک و تردید است زیرا این بافته در حال حاضر منحصر به این منطقه از ایران است و بعید نیست مبدأ و منشأ آن خود ایران است.ورنی های تولید استان اردبیل معمولاً در زمینه رنگهای لاکی ، سرمه ای ، کرم،سفید پیازی، آبی روشن با نقش حیوانات در وسط و حاشیه‌ای حداکثر به عرض بیست سانتی متر در طرفین است. بطور معمول ورنی در همه اندازه های پشتی ، پادری، قالیچه، کناره، ، مسندوقالی بر حسب نیاز بازار تولید میشود. ورنی‌های ابریشمی پشمی ساخته شده در استان علاوه بر فروش در داخل کشور عمداً به خارج از کشور مانند کشورهای اروپایی همچون ایتالیا ، فرانسه ، آلمــــان صادر و نقش مهمی را در اقتصاد استان و کشور ایفا می نماید.
گلیم بافی – صنایع دستی استان اردبیل
گلیم بافی:
استان اردبیل از جمله مناطق مهم گلیم بافی ایران بشمار می رود و گلیم های ان در دنیا مشهور و علاقمندان و خواستاران داخلی و خارجی زیادی دارد. نقوش و رنگهای الوان و متنوع و طرحهای زیبا جلوه ای خاص به گلیم‌های بافته شده در منطقه بخشیده است. نقوش سنتی و اساطیری که در گلیم سمبل نمادهاها و یا نقشهایی از خواست باطنی بافندگان و یا هر کدام از این نقوش علاوه بر معانی و مفاهیم خاص خود و گذشته از جلوه نمایی د رمتن گلیم میتواند بیانگر آرزوها و نیازهای مردمان ساکن مناطق تولید باشند. نقوش سنتی رایج در گلیم‌های استان بیشتر نقش سماور ، سینی، خرچنگ، در متن گلیم و گردونه مهر (چلیپا) و نقش اژدها (که به غلط به اس اس معروف شده است) در حاشیه گلیم میباشد. گلیم بافی گرچه کمک درآمدی برای معشیت خانوارهای این مناطق است ولی از بعد معنوی تأثیرات روحی و روانی عمیق و بسزایی در بافندگی ایجاد می‌نماید زیرا بافنده گلیم یا هر هنرمند دیگری در واقع با کار هنری خود به یک آرامش باطنی دست یافته و نیازهای درونی خویش را با ایجاد نقش و نگارهای رنگانگ و مطابق با روحیات و سلیقه خویش پاسخ میدهد. امروزه بافندگان گلیم استان کمتر از سیلقه‌های رنگی و دلخواه خود در بافت گلیم استفاده می نمایند زیرا ارتباط شهرنشینان با روستائیان و همچنین سفارش تجار آنان را مجبور میسازد علیرغم میل باطنی خود طرحها و رنگهای باب میل بازار و تجار را ببافند گلیم بافی بدون استثناء در اکثر مناطق روستایی و عشایری استان رونق دارد و در حال حاضر شهرستان نمین و روستاهای تابعه ان از جمله دهستان عنبران و روستاهای بخش زهرا از توابع شهرستان گرمی (مغان) از مراکز عمده تولید گلیم استان بشمار می آیند.
سفالگری – صنایع دستی استان اردبیل
سفالگری:
از پیشینه سفالگری در استان اطلاع چندانی در دست نیست اما پیدا شدن ظروف سفالین در اکثر مناطق استان در کاوشهای مجاز و غیر مجاز حاکی از آن است که سفالگری در این منطقه از سرزمین پهناور ایران مانند سایر نقاط از قدرت دیرینه‌ای برخوردارست وجود معادن خاک رس در استان بعنوان مواد اولیه سفالگری مزید بر علت است. در حال حاضر سه ک
ارگاه سفالگری مشغول فعالیت هستند یک کارگاه سفالگری در خود شهرستان اردبیل و دو کارگاه دیگر در روستای انار از توابع شهرستان مشکین شهر بنا به اظهار یکی از استادکاران تنها دو کارگاه فعالیت سفالگری دارند که این استادان سفالگر نیز بعلت پیری شاید نتوانند مدت زیادی به حرفه سفال سازی ادامه دهند پس به ناچار باید به فکر چاره و احیا سفالگری و سفال سازی در مناطق یاد شده یود.
سایر رشته‌های صنایع د
ستی مرسوم در استان اردبیل از نمد مالی ، چیغ بافی، چنته بافی ، شال بافی ، خورجین بافی ، چاپ باتیک، مکرومه بافی، سوزندوزی ، گلسازی، ملیله سازی، نگارگری،تذهیب،خوشنویسی، مینیاتورسازیکاشی معرق ،منبت ،معرق چوب، خراطی، چرم و کارهای تکمیلی چرم ، ساخت سازهای سنتی می باشد که از این میان خراطی سابقه زیادی دارد و خراطان چیره دست در سطح شهر اردبیل به حرفه خراطی مشغول میباشد.
معرق کاری – صنایع دستی استان اردبیل
کاشی معرق:
کاشی کاری جزء هنرهای دستی است که در چند سال اخیر در شهرستان اردبیل از رونق و رواج چشمگیری برخورداراست و در حال حاضر تعداد بیش از ۵ کارگاه کاشی معرق در شهرستان اردبیل به فعالیت ادامه میدهند.در کاشی معرق طرح مورد نظر با توجه به ابعاد محل نصب توسط طراح بر روی کاغذ پیاده شده سپس اشکال طرح (هندسی – اسیلمی) شماره گذاری شده و با توجه به شماره بر روی کاشیهایی که با رنگهای مختلف برای کار آماده شده است چسبانده میشود.
استادکاران بوسیله تیشه‌های مخصوص کاشی معرق به دوربری و گل گیری طرح اقدام نموده و پس از اتمام کار دوربری و گل گیری قطعات آماده شده طبق طرح اصلی چیده شده و پشت آن را با دوغ آب و گچ پر کرده و بعد از خشک شدن در محل مورد نظر نصب می نمایند.
خراطی – صنایع دستی استان اردبیل
مصنوعات چرمی – صنایع دستی استان اردبیل
مصنوعات چرمی:
تولید مصنوعات چرمی جزو هنرهای سنتی و دستی استان اردبیل بخصوص شهرستان اردبیل بوده و از دیر باز استاد کاران زیادی به این فن اشتغال داشته‌اند و با توجه به اینکه استان اردبیل در حال حاضر جزو تولید و صادرکنندگان عمده چرم در کشور بشمار میرود ، وجود مواد اولیه فراوان در استان در حال حاضر بیش از ۲۰ کارگاه تولید مصنوعات چرم (تلفیق چرم و جاجیم) که در زمینه تولید کیفهای چرمی و جاجیمی و غیره فعالیت می‌نمایند.
خراطی – صنایع دستی استان اردبیل
خراطی:
خراطی بر روی چوب قدمت دیرینه در شهرستان اردبیل دارد. در سالهای گذشته بوسیله دستگاههایی که معمولا توسط دست یا پا به حرکت در می آمدند خراطی روی چوب را انجام می‌دادند ودر حال حاضر با استفاده از دستگاه خراطی برقی روی چوبهای مختلف که بصورت استوانه و در قطرهای معین آماده شده اند توسط دستگاه به حرکت در آمده و استادکار با استفاده از مغازهای خراطی طرح و شکل دلخواه را برروی قطعه بوجود می‌آورد.
ملیله سازی:
ملیله سازی جزو رشته هایی از صنایع دستی است در چند سال اخیر در شهرستان اردبیل رونق یافته و کارکاههای متعددی در این زمینه فعالیت می نمایند. مواد اولیه مورد استفاده در ملیله سازی معمولاً مفتول های مسی یا نقره‌است که بوسیله استاد کار و توسط دستگاه نورد به شکلها و قطرهای مختلف تبدیل میشود ، مفتول‌های سیمی بصورت قطعات مورد نظر مثل اشکال هندسی یا اسلیمی و بصورت قاب ساخته و قسمت داخلی قابها توسط مفتول‌های نازک نورد شده در طرحهای و نقشهای مختلف پرس و لحیم کاری میشود کارهای آماده شده بوسیله اسید تمیز شده و داخل لعاب کروم و غیره قرار میگیرد.
منبت چوب:
منبت کاری روی چوب هنری است که در آن هنرمندان این فن با انتخاب چوبهای مانند شمشاد ـ افرا ـ گردو ـ سیردار و غیره با ابعاد مورد نیاز طرحهای از پیش آماده که ممکن است گل و مرغ ـ نقوش حیوانی و غیره باشد برروی چوب مورد نظر کپی نموده و با استفاده از مغارهای مخصوص منبت کاری ، کنده کاری روی چوب را انجام می دهند دراین نوع هنر معمولاً قسمتهای خالی طرح کنده شده و طرح اصلی بصورت برجسته نمایان میگردد سپس هنرمند با استفاده از مغارهای نازک و ظریف کاری بخشهای داخلی طرح را شروع به کندن نموده بطوری نقوش قرم و شکل و حالت اصلی خود را برروی چوب آشکار نماید . پس از اتمام کارکنده کاری با استفاده از سمباده های نرم طرح پرداخت و تمیز شده و سپس بااستفاده از رنگهای پلی استری کارپوشش داده میشود منب کاری چوب جزوهنرهای دستی است که از سال ۱۳۷۵ درشهرستان اردبیل رونق خاصی داشته و کارگاههای زیادی دراین حرفه فعالیت می نمایند .
منبت چوب – صنایع دستی استان اردبیل
معرق چوب :
معرق کاران با تهیه انواع چوبهای معرق مانند فوفل ـ عناب ـ راش ـ سیردار ـ آبنوس ـ گردو ـ توت ـ افرا ـ بقم وغیره و همچنین طرح مورد نظر که ممکن است توسط خود هنرمند و طراحان چیره دست طراحی شده باشد معرق چوب را انجام میدهند . روش کاربدین ترتیب است که ابتدا طرح مورد نظر (اسلیمی ـ گل و مرغ ـ هندسی ) بر روی کاغذ پوستی طراحی و سپس بر روی تخته سه لای چسبانده میشود . پس از خشک شدن ، طرح شماره گذاری و بوسیله اره مویی دستی برش داده شده و برروی چوبهای مورد نظر و دلخواه انتقال داده شده و کاربرش چوب صورت میگیرد . قطعات برش داده شده برروی فرم اصلی طرح ( نئوپان یاچندلای) با چسب چوب چسبانده و بعد تکمیل و سپس برای رنگ کاری با پلی استربه کارگاه رنگ انتقال داده میشود .
سایر رشته‌های رایج صنایع دستی:
نگاگری – خوشنویسی – طراحی نقشه قالی – مکرومه بافی – گلسازی – از جمله رشته هایی است که علاقمندان زیادی داشته و مدیریت صنایع دستی استان در جهت اموزش و ترویج این رشته‌ها با استفاده از اساتید مجرب به ایجاد دوره‌های آموزشی در رشته های مذکور اقدام نموده است.