فرش منحصربفرد بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی
فرش منحصربفرد بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی
فرش منحصربفرد بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی این عمارت حکومتی شاهان صفویه در اردبیل که سالها زینت بخش این بقعه بود، هم‌اکنون به عنوان یک اثر نفیس تاریخی در گنجینه” ویکتوریا آلبرت هال” شهر لندن درمعرض بازدید علاقه مندان به هنر ایران اسلامی قرار دارد.
این فرش که مظهری از هنر و تفکر عارفان دوره صفویه محسوب می‌شود تا سال ۱۸۹۳میلادی دربقعه شیخ صفی قرارداشت و در آن زمان این اثر تاریخی ارزشمند از بقعه خارج و به لندن انتقال یافت.
به گفته‌ی کارشناسان، سند مشخصی دردست نیست که اصل این فرش به دستور چه شخصی بافته شده است، اما گفته‌ها از آن حکایت دارد که شاه طهماسب اول فرش بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی را برای تالار قندیل خانه سفارش داده است.
نوشته‌های برخی منابع این احتمال را تقویت می‌کند که شاه طهماسب اول به محض به دست گرفتن سلطنت درسال ۹۳۰ه.ق دستور بافت فرش را صادر کرده و این فرش به تنهایی توسط استاد مقصود کاشانی در مدت ۱۶سال بافته شده است.
نقشه این فرش براساس تصویر سقف قندیل خانه طراحی شده است و افرادی که وارد این مکان می‌شده‌اند کف و سقف تالار را به یک نقش می‌دیده‌اند که تداعی کننده ذهنیت عارفان دوران صفویه مبنی بر وحدت وجود یعنی از فرش تا عرش به یک نقش می‌باشد.
در طراحی نقشه فرش اصلی، دریایی از حرکت‌های لطیف ساق و برگ گیاهی که در آن از رنگ‌های شاه عباسی استفاده شده است، نگاه‌ها را خیره می‌کند.
در نقشه فرش ازجمله رنگ سرمه‌ای متن آن یک سری حالات روحی و روانی احساس می‌شود که حالت تقدس به مجموعه بقعه می‌داده است.
وجود دوگلبرگ در فرش ، تقدس و اعتبار آن را نشان می‌دهد و ترنج فرش شامل ۱۶کلاله بیضی شکل نشانه‌ای از آفتاب محسوب می‌شود.
در حاشیه فرش یک سری قاب‌هایی که در کاشی کاری سقف بقعه نیز اکنون وجود دارد نقش بسته است.
گفته می‌شود درسال ۱۸۹۳میلادی بقعه شیخ صفی به تعمیراتی نیاز پیدا می‌کند و به همین بهانه فرش مزبور به مبلغ ۸۰تومان توسط افرادی فروخته شده و از طریق تبریز به لندن انتقال می‌یابد.
در لندن برادران رابینسن این فرش را خریداری و بعد به گنجینه ویکتوریا آلبرت هال این شهر می‌فروشند که تا زمان حاضر در آن مکان نگهداری می‌شود.
مبلغ ۸۰تومان حاصل از فروش قالی صرف تعمیر بقعه و سقف قندیل خانه شده و بر اثر آن نقش سقف این تالار نیز از بین می‌رود.
استفاده از گره‌های ترکی و پشم آذربایجان در بافت فرش و نیز لزوم نظارت بر آن توسط پادشاه وقت که در تبریز حکومت می‌کرد، امکان بافت فرش در این شهر را به یقین نزدیک می‌کند.
بیت ” جز آستان توام در جهان پناهی نیست ، سر مرا جز این حواله گاهی نیست ” و عبارت ” عمل بنده درگاه مقصود کاشانی ۹۴۶ه.ق” که بر روی فرش نقش بسته است مشخص می‌کند که بافنده آن استاد مقصود کاشانی بوده است