پونه – یارپوز
پونه – یارپوز
از نظر ترکیبات شیمیایى در گیاه وجود اسانس روغنى فرار یا روغن مانتول گزارش شده است. به علاوه در اعضاى این گیاه مقدارى تانن مواد رزینى و قند نیز وجود دارد. مالیدن دم کرده آن براى رفع خارش و رفع گازهاى رحم و رفع سستى و عفونت رحم مفید است. مالیدن سوخته گیاه براى تقویت لثه هاى دندان نافع است. پونه بادشکن، ضدنفخ، خلط آور و مفید براى سیاه سرفه، آسم است و سرفه را آرام و خروج خلط را تسهیل مى کند و اثر محرک بر روى ترشح معده دارد و در استعمال خارجى براى رفع لکه هاى جلدى مفید بوده و بخور دادن مقدارى پونه براى درمان سینوزیت مفید است، ضمناً بهتر است پونه با مقدارى کتیرا خورده شود. مقدار خوراک پونه تا هشت گرم بوده و سایر انواع دارویى این گیاه مانند نعناع تهیه و خورده مى شود.این گیاه دارویى از نظر طبیعت طبق نظر حکماى سنتى، گرم و خشک و همچنین براى جلوگیرى از سکسکه و آشفتگى و دل به هم خوردگى و ازدیاد عرق مفید و قاعده آور بوده و به عنوان ضدسم جانوران گزنده سمى بسیار نافع است و معمولاً از شاخه هاى گلدار و برگ آن به صورت دم کرده استفاده مى شود.
گیاهی است علفی یکساله شبیه نعناع ولی کوچکتر دارای ساقه راست کوتاه و خزنده به رنگ قرمز مایل به قهوهای و گل های ریز صورتی سفید و برگ های نرم خاکستری که ارتفاع آن به ۱۰ تا ۳۰ سانتی متر می رسد .پونه از جمله سبزی های خوردنی است که طعمی خوش مزه و مطبوع و طبیعتی گرم وخشک دارد بطور وحشی در صحرا و در کنار رودخانه ها حتی داخل آب می روید
پونه به اسامی مختلفی نامیده می شودمعروفترین آن ودینه و پودنه وقودنج می باشد. انواع دیگرآن موسوم به خالواش است که در شمال و نواحی گیلان می روید نوعی دیگر پونه کوهی است که ظاهرا مشخصات پونه را دارند ولی با خواص شیمیایی متفاوت و هر سه نوع آن به صورت تازه و خشک کرده در غذا مصرف می شوند.پونه مسکن اعصاب ضد تشنج و هیستری می باشد.
پونه کوهی
گیاهی است خوشبو شبیه مشخصات نعناع و پونه و خالواش که بطور خودرو و در جاهای خشک و زمین های شن زار و دامنه کوهها می روید.در این گیاه مواد چربی و قند تانن و فنول وجود دارد عطر مطبوع ان به علت وجود اسانسی به نام سیمن می باشد که از اویشن و اکالیپتوس و زیره هم به دست می آید
۱۰ تا ۲۰ گرم ساقه های خشک پونه کوهی را در یک لیترآب دم کنید .آب صاف آن را یک استکان قبل از غذا میل نمایید ازآب دم کرده آن(کمی گرم باشد) در ایام ناراحتی های عصبی با این آب شستشو نمایید و این عمل را تا بهبودی کامل ادامه دهید .نام علمی پونه از واژه لاتین « پولکس» به معنای شپش مشتق شده است. رومیان قدیم، از پونه برای دفع شپش استفاده میکرده اند و برای این کار یا آنها را در اتاق آلوده میسوزانیده اند و یا روی رختخواب می پاشیدند. مالیدن برگهای تازه ی پونه بر روی پوست، حشرات را دفع کرده و حیوانات دست آموز خانگی را از آلوده شدن به شپش حفظ می کند. برای دفع کنه و حشرات، میتوان در محل آغل حیوانات پونه پاشید و یا اینکه با یک جوشانده ی پونه حیوانات را شستشو داد. در گذشته های دور، برای دوره ماهانه عقب افتاده و تنظیم آن از پونه استفاده می شده است. در نوشته های کلپپر در قرن هفدهم آمده است: ” جوشانده ی گیاه پونه را بنوشید تا پریود عقب افتاده مرتب شود”
باید توجه داشت که حتی مقدار کم روغن پونه سبب از کارافتادگی کلیه، تشنج و اغما می شود و فرد مبتلا هیچگاه به حال نخست باز نمی گردد، از اینروباید از مصرف خودسرانه آن اجتناب کرد برگهای پونه خطر کمتری دارند و گیاه پزشکان، نعنای صحرایی را به جای آن تجویز می کنند. سرخپوستان آمریکایی، چای پونه را برای درمان دردهای ناشی از گرفتگی عضلات و همچنین مداوای سرماخوردگی مینوشیدند. در انگلستان نیز چای پونه یک شیوه ی درمانی سنتی خانگی برای سرماخوردگی و زکام بوده است. پونه تعریق را در بدن تحریک می کند و به همین سبب یک درمان موثر برای سرماخوردگی است در آشپزی، از پونه برای عطر و مزه دادن به فرنی و همچنین تهیه سس استفاده میشده است، ولی امروزه به علت طعم تند، از پونه استفاده غذایی نمیشود. پونه ماهیچه های رحم را منقبض می کند، بنابراین در دوران حاملگی باید از خوردن آن اجتناب کرد.
زیستگاه طبیعی
گیاه بومی اروپا و غرب آسیاست. در خاکهای حاصلخیز و خمرطوب و خاکهای شن دار و اغلب در گودالهای، کنار نهرها، حوضچه ها و استخرها می روید
مشخصات ظاهری:
پونه معطر متعلق به خانواده ی نعناع و به شکل بوته های کوتاهی در روی زمین می روید و ساقه مستقیم آن تا ۳۰ سانتیمتر هم رشد می کند. ساقه ی شاخه دار و چهار بر آن دارای برگهای تخم مرغی شکل است که با کرک کم پشتی پوشیده شده اند و به رنگ سبز مایل به خاکستری هستند. لبه های برگها دندانه دار و یا به شکل حلوزونهای دو کپه ای می باشند. پونه بوی تندی شبیه نعناع از خود متصاعد می سازد. در اواخر تابستان، گلهای دو لبه ای آبی رنگ مایل به بنفش در محور برگها شکوفه می کنند و تشکیل حفه های گل فشرده ای را می دهند.