چینی بند زنی -۲
منبع :کتاب هنرهای سنتی فراموش شده اردبیل (خانم سولماز مردانه)
ابزار و وسایل کار چینی بند زنی
ابزار که در چینی بند زنی مورد استفاده قرار می گیرد، بسیار ساده و ابتدایی است ولی بااین حال مراحل این عمل نهایت مهارت و استادی ودقت استادکار را می طلبد.
۱- کمان
این وسیله به عنوان اصلی ترین ابزار، در دسترس چینی بندزن قرار گرفته و از قسمت های زیر تشکیل شده است:
قیف برنجی
وسیله ای قیفی شکل از جنس برنج (شبیه مدادهای امروزی) که در قسمت انتهایی آن، الماس جاسازی می شود.
الماس
الماس های ریز به اندازه یک دانه کریستال شکر، از مغازه های جواهر فروشی تهیه می شد و در قسمت انتهایی نوک قیف برنجی جاسازی می شد. این الماس ها تا زمانی که گم نمی شد قابل استفاده بودند و مشکل شکستن نداشتند ولی مشکل زمانی پیش می آمد که این الماس در مقابله با چینی های سخت تر و یا شیشه از جای خود در می رفته در داخل مغازه در بین تلی از خاک گم می شد. در این موقع برای پیدا کردن الماس گم شده، تمام مغازه را جارو کرده و خاک جمع شده را در تشت آبی می ریختند، به این ترتیب الماس درخشنده درمیان انبوه خاک خود را ظاهر می کرد.
الماس در آن دوران هم از قیمت نسبتاً بالایی برخوردار بودهاست و هر قطعه کوچک آن حدود سه یا سه ونیم تو مان خریداری می شده است.
تکه چوب ناازک از جنس درخت بید
تکه چوب به طول تقریبی ۳۰ سانتیمتر و قطر تقریبی یک سانتیمتر از جنس بید تهیه می شد؛ چون چوب درخت بید حالت فنری دارد برای این منظور بهتر عمل می کند.
نخ لحاف دوزی
تکه چوب درخت بید به وسیله نخ لحاف دوزی به قسمت قیفی شکل متصل می شود
۲- مفتول
مفتولهای آهنی و نرم به ضخامت حدود ۱ تا ۵/۱ میلی متر مورد استفاده قرار می گیرد. این مفتول ها ابتدا به صورت فولادی و سخت هستند که بعد از سوختن نرم می شود.
مفتول ها را روی سندان با چکش می کوبند تا مسطح و برای کوک با بندزدن آماده شود و سپس به قطعات یک تا یک ونیم سانتی تقسیم می شوند.
۳- سندان
سندانی به نام گولاخلی(این واژه معادل گوش دار فارسی می باشد) که از سندان های حرفه مسگری است، در کارگاه بند زنی مورد استفاده دارد و برای دو منظور استفاده می شود.
۱- کوبیدن مفتول در روی آن به وسیله چکش
۲- درست کردن قسمت هایی از قوری شکسته به ویژه دهانه آبریز قوری از حنس برنج
۴- چکش معمولی کوچک
از چکش هم برای دو منظور استفاده می شود
۱- کوبیدن و پهن کردن مفتول بر روی سندان
۲- کوبیدن بند یا کوک در قسمت بند خورده.
۵- چسب ها و خمیرهای بندزنی
الف- چسب های حیوانی مانند: سریشم معمولی، سریشم ماهی، چسب پوست خرگوش، چسب سفیده تخم مرغ با آهک، چسب آلبومین خون، گلوتن و کازئین.
ب- چسب های گیاهی مانند: سریش، شواز، کتیرا، صمغ عربی، گلوتن و نشاسته، عصاره ریوند از ریشه گیاه ریواس.
معرف ترین و پرمصرف ترین چسب در چینی بند زنی چسب حیوانی شامل “سفیده تخم مرغ با مقداری آهک” بوده که به زامیشگه می باشد. زامشگه واژه روسی است و در فرهنگ لغت دکترمعین با عنوان زاماسکه، زامبوسکه و زاموسقه آمده است و ذکر شده که این ماده در نگهداری شیشه های عمارت و الصاق آنها به پنجره به کار می رود
درپستهای شیوه و روش کار بندزنی را خدمت دوستان توضیح خواهم داد